De moeizame verhouding tussen technologie en houdbare zorg
Van technologie in de zorg wordt veel verwacht. Misschien zou technologische vernieuwing ingewikkelde politieke keuzes onnodig maken. Maar het is complexer. Juist het temperen van de verwachtingen van technologie is een bijdrage aan houdbare zorg.
Sommige verwachtingen van technologie lijken gerechtvaardigd, bijvoorbeeld dat er meer behandelingen komen voor aandoeningen, of dat nieuwe mogelijkheden het leven kunnen vergemakkelijken. Tegelijk is duidelijk dat technologie bijdraagt aan groei van de zorg, meer vraag ernaar en personele tekorten. Het is ijdele hoop dat urgente vraagstukken van personele tekorten en kostengroei ermee beantwoord kunnen worden.
Financieel
Technologie brengt fors hogere uitgaven aan zorg met zich mee. Nieuwe diagnostische en behandelmethoden zijn vaak duurder en komen ook bij het bestaande arsenaal in plaats van dat te vervangen. Andere patiënten worden behandeld, of mensen blijven langer leven waarna ze mogelijk weer andere behandelingen nodig hebben. Dit is een reden waarom zorguitgaven de afgelopen decennia hard zijn gegroeid. Of denk aan technologie die thuisbehandeling mogelijk maakt maar duurder is dan toepassing binnen het ziekenhuis. Mocht technologie wel kostenverlaging brengen, dan zal een zorgaanbieder de gederfde omzet misschien opvullen met iets anders. Technologie kan er ook voor zorgen dat meer zorg wordt gebruikt omdat de drempel lager wordt.
Personeel
Verder kunnen nieuwe faciliterende technologieën niet zomaar zorgpersoneel vrijmaken. Wel zijn elektronische patiëntendossiers en big data behulpzaam en zijn er allerlei mogelijkheden om te communiceren en monitoren op afstand en om huishoudelijke klussen te laten uitvoeren door robots. Maar met bijvoorbeeld een monitoringssysteem kan niet zomaar een hele nachtdienst in een verpleeghuis worden vervangen: een medewerker moet aanwezig blijven. En voor ziekenhuizen vraagt de logistiek van zorg op afstand vaak meer dan minder inzet van personeel.
Echte zorg
Bovendien is de kwaliteit van zorg niet altijd gediend met technologie. Zo zijn er vraagtekens over videoconsulten nadat een kindje stierf als gevolg van een onjuiste inschatting op afstand. Goede zorg gedijt toch vaak bij het echt zien en horen van een zorgvrager. Denk ook aan het ‘deurknopfenomeen’ bij huisartsen: iemand brengt bij het weggaan een andere klacht ter sprake, nu hij toch de drempel over is. Daarnaast sluiten digitale mogelijkheden mensen uit die daarin minder vaardig zijn. En fundamenteel zitten veel mensen er niet op te wachten dat menselijk zorgen wordt vervangen door een machinale variant.
Beginnen bij vraagstukken van de samenleving
Het temperen van de verwachtingen van technologie is een constructieve bijdrage aan houdbare zorg. Het is verstandig te doen wat de RVS vorig jaar adviseerde: beginnen bij de vraagstukken van de samenleving in plaats van bij de technologische mogelijkheden als zodanig.